ฮวก หมกฮวก เพลงดังที่ทำให้ใครๆก็รู้จักเมนูอาหารอีสานขึ้นชื่อ

ฮวก  อีฮวกคือลูกอ๊อด ซึ่งเป็นตัวอ่อนของ กบ เขียด อึ่งอ่าง ซึ่งเป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ  รูปร่างของฮวก โดยทั่วไปมีลักษณะคล้ายปลาตัวเล็กๆ  อาศัยอยู่ในน้ำเท่านั้น มีหางไม่มีขา หายใจด้วยเหงือก ส่วนหัวจะมีขนาดโตกว่าส่วนอื่นๆ   

ซึ่งฮวกที่นิยมนำมาทำเป็นอาหาร จะมีอายุในช่วง 15 – 25 วันก่อน ก่อนที่จะเจริญเติบโตไปเป็นกบ เขียด อึ่งอ่าง ตัวเล็กๆ ซึ่งฮวกที่กำลังจะกลายไปเป็นตัวกบ เขียด อึ่งอ่างนั้น จะเริ่มแตกขา  หางจะค่อยๆสั้นลง 

ฮวกตามธรรมชาติจะพบได้ในช่วงต้นฤดูฝนก่อน จะเริ่มทำนาปี เพราะกบ เขียด อึ่งอ่าง จะออกมาไข่ หลังจากฤดูจำศีล ในช่วงฤดูร้อน  และเมื่อมีฝนตกห่าใหญ่ กบ เขียด อึ่งอ่าง ก็จะออกมาร้องหาคู่ไปผสมพันธุ์กันแล้วออกเป็นไข่ลงในน้ำ  ฮวกก็จะออกจากไข่และเจริญเติบโตขึ้นตามลำดับ  โดยกบแม่พันธุ์หนึ่งตัวจะมีไข่ 2,000-3,000 ฟองโดยประมาณ

ดังนั้นต้นฤดูฝนนี้ จึงทำให้ชาวบ้านเริ่มหาอาหารและแหล่งโปรตีนได้ง่ายขึ้น โดยฮวกถือได้ว่าเป็นส่วนประกอบเมนูอาหารประจำมื้อ ของชาวบ้านได้เป็นอย่างดี

ฮวกที่นำมาทำเป็นอาหารได้นั้นก็ต้องมาจาก แม่พันธุ์ที่สามารถบริโภคได้ เช่น กบ เขียด อึ่งอ่าง ฮวกที่เป็นลูกอ่อนของคางคกซึ่งเป็นสัตว์ตระกูลเดียวกันจะไม่สามารถรับประทานได้

อุปกรณ์ที่ใช้ในการจับฮวก

1. สวิง  2. ถัง, หม้อหรือกะละมัง เพื่อใส่ฮวก

แหล่งที่อยู่อาศัยของฮวก

1. บริเวณที่มีน้ำขังหรือตามคูคลองหนองบึง ในช่วงต้นฤดูฝน ซึ่งเป็นแหล่งอาศัยของกบ เขียด อึ่งอ่าง

2. ตามท้องทุ่งนา ซึ่งเป็นแหล่งสำคัญในการเจริญพันธุ์ของกบ เขียด อึ่งอ่าง

วิธีการจับฮวก

        นำสวิง ตาถี่ๆ พอที่จะไม่ทำให้ฮวกหลุดรอดออกจากช่องของสวิง แต่ขณะเดียวกันสวิงก็จะต้องมีช่องระบายน้ำออก  คนที่จะจับฮวกหรือซ้อนฮวกได้ จึงต้องมีความเร็วและความแข็งแรงพอสมควร เพื่อลากสวิงที่มีแรงต้านของน้ำ เพราะฮวกที่อยู่น้ำจะแหวกว่ายน้ำหนี  เมื่อได้รับสัญญาณอันตรายหรือการกระเพื่อมของน้ำ  จะหยุดช้อนฮวกโดยกะปริมาณฮวกให้เพียงพอกับการประกอบอาหารสำหรับจำนวนคนในครอบครัว

ขั้นตอนในการเตรียมฮวกเพื่อทำอาหาร

1. นำฮวกที่ได้ ไปล้างน้ำให้สะอาด โดยเก็บเศษใบไม้ หิน ดิน ออกจากฮวก

2. นำฮวกไปวางในตะแกรงตาถี่ๆ โดยในพื้นบ้านเราใช้อุปกรณ์จักรสาร มีชื่อเรียกว่า “เขิง” เขิง มีลักษณะคล้ายๆ กับกระด้ง แต่จะมีช่องเล็กๆ เพื่อระบายสิ่งที่เราไม่ต้องการรอดออกได้ หลังจากนั้นทำการกดบีบส่วนที่เป็นไส้ หรือขี้ของฮวกออก 

3. นำฮวกที่บีบขี้แล้วไปล้างออก ด้วยวิธีเขย่าเขิงแล้วใช้น้ำไหลผ่าน กดขยี้ไปที่บนตัวฮวกเบาๆ เพื่อให้ไส้ฮวกหลุดออกจากเขิง เพื่อให้เหลือแต่เนื้อของฮวกใสๆ นั่นหมายถึงใส้ของฮวกหลุดออกจนหมดแล้ว ขั้นตอนนี้ถือได้ว่าสำคัญมาก เพราะการล้างขี้ฮวกออกไม่หมดจะทำให้อาหารไม่อร่อย

4. ปล่อยให้ฮวกสะเด็ดน้ำ

 การทำเมนูอาหารที่ทำจากฮวก

ฮวกสามารถทำได้หลายหลากเมนู ไม่ได้ทําได้เพียงแค่หมกฮวก ซึ่งสามารถทำได้ทั้ง ต้ม และแกง

 เมนูที่1  หมกฮวก

อุปกรณ์และเครื่องปรุงที่ใช้

1. ฮวกประมาณ 1 ถ้วยตวง
2. ใบตอง 3 ถึง 4 ชั้น
3.  ไม้กลัด
4. เกลือ 1 ช้อนชา
5. ตะไคร้ซอย 3-4 ต้น
6. กระเทียม 1 หัว
7. หอมแดง 4 หัว
8. พริกขี้หนู
9. ใบมะกรูดซอย
10. ผงปรุงรสครึ่งช้อนชา
11. ใบแมงลัก

ขั้นตอนการทำ หมกฮวก

1. เตรียมเครื่องปรุง โดยนำพริก กระเทียม หอมแดง ตะไคร้ซอยเป็นชิ้นเล็กๆ ใส่เกลือ แล้วทำการโขลกให้ละเอียด

2. นำเครื่องปรุงที่โขลกละเอียด ใบมะกรูดซอย ผงปรุงรส ไปคลุกเคล้ากับฮวก

3. นำฮวกไปวางบนใบตอง วางใบแมงลักไว้ด้านบน

4. ทำการห่อหมกฮวกแล้วกลัดด้วยไม้กลัด

5. นำหมกฮวกไปย่างบนเตาถ่าน  หรือหากลูกทุ่งจริงๆก็นำไปวางบนถ่านที่มีไฟอ่อนๆ ผิงไฟไว้ประมาณ 20-30 นาที ก็จะได้หมกฮวกที่หอมอร่อย ชวนรับประทาน แต่เราจะไม่นำไปฝากป้านะครับเพราะว่าเราจะเอาไว้กินเองฮ่าๆๆ

            เมนูที่2 ต้มฮวกใส่เกลือ

วิธีทำ

1. นำฮวกที่เอาไส้ออกและล้างให้สะอาดแล้ว  ใส่ลงในหม้อ ใส่เกลือลงไปพอประมาณ  ใส่กระเทียมและหอมแดง เทน้ำใส่ลงไปเล็กน้อยพอท่วมกับตัวฮวก

2. นำฮวกไปต้มด้วยไฟอ่อนๆ จนน้ำแห้งก็ถือว่า ฮวกต้มใส่เกลือเสร็จพร้อมรับประทาน

*เมนูนี้เป็นเมนูที่ทำง่ายๆแต่รับรองว่าได้ความหอมอร่อยของฮวกอย่างแน่นอน

เมนูที่3 ฮวกทรงเครื่อง หรืออุฮวก

 อุปกรณ์และเครื่องปรุง เหมือนกับหมกฮวก เพียงแต่เปลี่ยนจากใบแมงลักเป็นใบกระเพรา

วิธีทำ

1. นำพริก หอมแดง กระเทียม เกลือ ตะไคร้ซอย โขลกให้ละเอียด

2. นำเครื่องปรุงที่โขลกเสร็จ  ใบมะกรูดซอย ผงปรุงรส ใบกระเพรา ไปคลุกกับฮวก

3. ใส่น้ำเปล่าให้พอดีกับปริมาณฮวก

4. นำฮวกไปต้มให้สุก วิธีสังเกตคือ เหลือเพียงแค่น้ำเล็กน้อยหรือต้มประมาณ 20 นาทีถึงครึ่งชั่วโมงโดยประมาณ โดยใช้ไฟอ่อนๆ  เราก็จะได้ฮวกทรงเครื่องที่แสนอร่อย กินกับข้าวเหนียวอุ่นๆ ฟินสุดๆนะครับ

เมนูที่ 4 อ่อมฮวก

1.เครื่องปรุง 2. เห็ดถอบ, เห็ดไคหรือเห็ดโคน 3.น้ำปลาร้า 4. ใบแมงลัก 5. บวบกลมหรือบวบเหลี่ยม  6. ผัก ผักอะไรก็ได้ที่มีตามพื้นบ้านอย่างเช่น ยอดฟักทอง ยอดมะรุม ฟักทองอ่อนเป็นต้น

วิธีทำ

1. ต้มน้ำให้ร้อน ใช้น้ำปริมาณที่พอเหมาะ กับปริมาณของฮวก ผักและเห็ดต่างๆ ที่จะใส่ลงไป

2. โขลกพริกแกง ซึ่งประกอบด้วยพริก เกลือ กระเทียม หอมแดง แล้วนำใส่ลงในหม้อแกง

3. ทุบตะไคร้ใส่ในหม้อ

4. เมื่อน้ำร้อน ให้ใส่เห็ดลงไปในหม้อ ตามด้วยบวบและผัก

5. สังเกตว่า ผักใกล้สุกแล้ว ให้ใส่ฮวกลงไปในหม้อ

6. ใส่ผงปรุงรส ผงชูรส น้ำปลาร้าเล็กน้อย

7. ใส่ใบแมงลัก เท่านี้ เราก็จะได้อ่อมฮวกรสเด็ดไว้รับประทาน

สิ่งที่น่าเป็นห่วง เนื่องจากปริมาณฮวกตามธรรมชาติลดลงอย่างรวดเร็ว ซึ่งเกิดขึ้นกับพื้นที่ในชนบท  ซึ่งคนพื้นบ้านกำลังเผชิญกับ  ฮวกที่กำลังจะหายไป  เนื่องจากปริมาณของคนที่นิยมบริโภคฮวกเพิ่มขึ้น ภัยธรรมชาติ เช่นภัยแล้งเป็นต้น  กลายเป็นปัญหาใหญ่จึงส่งผลให้  ปริมาณ กบ เขียด อึ่งอ่าง ลดลงตามไปด้วย

 เมื่อพ่อแม่พันธุ์ลดลงจึงทำให้ปริมาณฮวกลดลง นอกจากนี้แล้วแม้แต่กบ เขียด อึ่งอ่าง ที่โตขึ้นก็มักจะถูกจับไปกินเป็นอาหารเช่นเดียวกัน  แต่นี่เป็นเพียงปัจจัยหนึ่งเท่านั้น

สิ่งที่เป็นต้นเหตุสำคัญนั่นก็คือ สารเคมี ยาฆ่าแมลงที่เกษตรกรใช้ในการกำจัดศัตรูพืชหรือแมลงต่างๆ นอกจากนี้แล้วแหล่งน้ำธรรมชาติที่ตื้นเขินหรือถูกแปรสภาพไปทำเป็นพื้นนา ไร่ สวน  จึงทำให้แหล่งที่ที่อยู่อาศัยของกบเขียดลดลง

แต่บนความเลวร้าย จึงกลายเป็นโอกาส เกิดอาชีพใหม่ที่สามารถสร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรผู้เลี้ยงฮวกขาย สามารถสร้างกำไรเป็นกอบเป็นกำ  เพราะราคาฮวกนั้นแพงกว่าเนื้อสัตว์บางชนิดอย่างเช่น เนื้อไก่เป็นต้น โดยฮวกที่ยังไม่ถูกบีบไส้ออก มีราคาสูงถึง 200-250 บาทต่อกิโลกรัมเลยทีเดียว

บทความที่เกี่ยวข้อง ซุปเปอร์ฟรุต ผลไม้ที่อุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระมากเป็นพิเศษ