POKA YOKE คือ ระบบหรือกลไกลต่างๆ ที่ช่วยในการป้องกันการผิดพลาด
POKA YOKE เป็นภาษาญี่ปุ่น ซึ่งเป็นการประสมคำ 2 คำ อันได้แก่คำว่า “ POKA” (อ่านว่า โพ-คา ) แปลว่าผิดพลาดจากการพลั้งเผลอ หรือไม่ได้ตั้งใจ และคำว่า “ YOKE ” (อ่านว่า โย-เกะ) แปลว่า ป้องกัน/เชิงป้องกัน ซึ่งตรงกับภาษาอังกฤษคำว่า Error Free Processing / Full Proof Proving คือ ระบบหรือกลไกลต่างๆ ที่ช่วยในการป้องกันการผิดพลาด / ทำให้ปราศจากข้อผิดพลาด/ ไม่สามารถที่จะผิดพลาดได้/ ยากที่จะทำให้เกิดผิดพลาดได้ เรียกสั้นๆง่ายๆว่า ตัวกันโง่ ซึ่งเป็นหนึ่งแนวคิด ในการปรับปรุงแก้ไขปัญหาเชิงป้องกันหรือขจัดการสูญเสียที่เกิดขึ้นจาก 4 M อันได้แก่ M:Material (วัดถุดิบ ) M:Machine (เครื่องจักร) M: Method (วิธีการทำงานหรือกระบวนการทำงาน) รวมทั้งพฤติกรรมของ M:Man (คน) ที่อาจจะเผลอเรอ ขาดความเอาใจใส่ ไม่รอบคอบในสิ่งที่ทำ มักอาจทำให้เกิดข้อบกพร่องหรือความผิดพลาดได้เสมอ ดังนั้นPOKA-YOKE จะถูกคิดเพื่อใช้ในการแก้ไขปัญหา จากสาเหตุที่แท้จริง ซึ่งจะป้องกันไม่ทำให้ปัญหานั้นๆเกิดขึ้นมาอีก
POKA-YOKAถูกนำไปประยุกต์ใช้กับเทคนิคและหลักปรับปรุงพัฒนาต่างๆ อาทิเช่น หลักวิธีการวิศวกรรมอุสาหการ (หลักวิธีการ IE) ในการทำไคเซ็น เพื่อการลดความสูญเปล่าจาก 3MU อันได้แก่
1)MUDA มู-ดะ คือ ความสูญเปล่า ซึ่งตรงกับความสูญเสีย 7 ประการ อันได้แก่ การผลิตมากเกินไป (Over Production) มีการกักเก็บสินค้าที่ไม่จำเป็น (Unnecessary Stock) มีการขนย้ายมากเกินไป (Transportation) มีของเสียมากหรืองานทำซ้ำมาก (Defect/Rework) กระบวนการที่ไม่มีประสิทธิผล (Non-Effective Process) มีการรอคอยระหว่างกระบวนการ (Idle) มีการเคลื่อนไหวที่ไม่จำเป็น (Motion)
2) MURA มู-ระ คือ การสูญเสียด้านความแปรผัน ความคลาดเคลื่อน ความไม่สม่ำเสมอของกระบวนการ
3) MURI มู-ริ คือ การฝืน ทำสิ่งต่างๆ หรือ การทำอะไรไม่สมเหตุผล เช่น การที่เครื่องจักรที่มีความสามารถในการทำงานน้อยกว่า ปริมาณงานที่ป้อนเข้าไป
จากความสูญเปล่าเหล่านั้น จะต้องได้รับการแก้ไขปรับปรุง และหนึ่งในเทคนิคการปรับปรุงที่ชาว IE นิยมนำมาประยุกต์ใช้ คือหลักการ ECRS ซึ่งประกอบด้วย
E: Eliminate (การกำจัด) หมายถึง การพิจารณาการทำงานปัจจุบันแล้วทำการกำจัดความสูญเปล่าทั้ง 7
C: Combine(การรวมกัน) หมายถึง การพิจารณาว่าสามารถรวมขั้นตอนการทำงานให้ลดลงได้หรือไม่ เพราะการลดขั้นตอนการทำงานนั้นหมายถึงลดความสูญเปล่า
R: Rearrange (การจัดใหม่) หมายถึง การจัดขั้นตอนการผลิตใหม่เพื่อให้ลดการเคลื่อนที่ที่ไม่จำเป็น
S: Simplify (การทำให้ง่าย) หมายถึง การปรับปรุงการทำงานให้ง่ายและสะดวกมากยิ่งขึ้น
จากหลักการทำให้ง่ายนี่แหละ จึงทำให้คำว่าPOKA-YOKE ถูกนำมาใช้เป็นหลักการพื้นฐาน โดยอาจจะออกแบบจิ๊ก (jig) หรือ fixture บวกกับการจัดทำโปรแกรมอัตโนมัติ เข้าช่วยในการทำงาน เพื่อให้การทำงานสะดวกและมีความแม่นยำมากขึ้น ก็จะสามารถลดของเสียลงได้ หรืออาจจะเป็นการลดการเคลื่อนที่ที่ไม่จำเป็น จากการทำงานที่ไม่จำเป็น
POKA YOKEถูกนำไปประยุกต์ใช้กับการทำงานต่างๆ มากมาย อาทิเช่น งานปรับปรุงด้านความปลอดภัย งานด้านการเพิ่มผลผลิต งานด้านการลดการสูญเสีย งานปรับปรุงด้านคุณภาพ ถึงแม้ว่าPOKA YOKE จะถูกนำไปใช้กับงานในโรงงานอุตสาหกรรมการผลิตต่างๆเช่น โรงงานผลิตอะไหล่รถยนต์ โรงงานผลิตมอเตอร์ไซด์ โรงงานผลิตเครื่องจักร โรงงานผลิตอาหาร โรงงานผลิตเครื่องนุ่งหุ่มรองเท้า โรงงานธุรกิจด้านประกอบรถยนต์ ฯลฯ รวมทั้งการออกแบบตัวสินค้าเครื่องจักรต่างๆ นอกจากนี้หลักการPOKA-YOKE ยังสามารถนำไปประยุกต์ใช้กับร้านเล็กๆ อู่ซ่อมรถยนต์ มอเตอร์ไซด์ เครื่องใช้ไฟฟ้า หรือแม้จะนำไปประยุกต์ใช้กับการดำรงชีวิตประจำวัน ก็สามารถทำได้
ตัวอย่าง POKA YOKE
- สายซาร์ตแบตเตอรีของโทรศัพท์มือถือบางยี่ห้อเช่น SUMSUNG : HAUWEI ที่มีช่องรู (Slot:สล็อต ) ซึ่งไม่สามารถเสียบสายผิดด้านได้
- ขั่วสายโทรศัพท์ ซ่องมีตัวล็อค ซึ่งไม่สามารถสลับด้านได้
ประโยชน์ทางตรงPOKA YOKE นอกจากจะเป็นการป้องกันปัญหาไม่ให้เกิดซ้ำแล้ว ยังขจัดโอกาสที่จะก่อให้เกิดความผิดพลาด ลดการเคลื่อนไหวจากการทำงานผิดพลาดหรือขจัดการแก้ไขชิ้นงาน (Rework) ลดของเสีย เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ลดต้นทุนการผลิตก็จะมีกำไรเพิ่มขึ้น ประโยชน์ทางอ้อมPOKA YOKE เมื่อการทำงานการใช้เครื่องมือเครื่องจักรต่างๆทำได้ง่ายขึ้น ซึ่งการทำงานแบบง่ายๆก็จะลดความเมื่อยล้าจากการทำงาน จึงส่งผลดีต่อสภาพแวดล้อมในการทำงานดีขึ้น ลดโอกาสที่จะเกิดอุบัติเหตุ ลดความเครียดจากการทำงาน และเมื่อPOKA YOKE ลดการสูญเสียจากการผลิต จะทำให้มีการใช้ทรัพยากรทางธรรมชาติลดลง จึงส่งผลดีต่อโลก ภาวะโลกร้อนภัยธรรรมชาติจะมีโอกาสเกิดขึ้นได้ช้าลงหรือมีความรุนแรงน้อยลง
คลิป พัฒนาตนเองในการทำงาน https://www.youtube.com/watch?v=hc8YBTu7vVM&t=498s
บทความที่น่าสนใจ ECRS คือตัวย่อ 4 คำ อันได้แก่ E: Eliminate, C:Combine,R:Rearrange ,S:Simplify
